پرواز اژدها به عصر نوين فضا

 

زمانی كه بازوی روباتیك كانادایی ایستگاه بین‌المللی فضایی با موفقیت دراگون را كه در نزدیكی ایستگاه شناور بود به دام انداخت و آن را آرام و روان به محل الحاق راهنمایی كرد و مراحل الحاق با موفقیت تمام شد، موجی از شادی نه‌تنها در بین این گروه از دانشمندان و مهندسان شركت اسپیس‌ایكس كه در اتاق‌های فرمان ایستگاه فضایی بین‌المللی و اتاق هدایت پرواز طنین‌انداز شد. این الحاقی بود كه فصل جدیدی را در عصر فضا آغاز كرد.در پشت پرده این موفقیت تنها داستان یك نهاد تجاری قرار ندارد. اسپیس‌ایكس بزودی به یكی از 2 شریك اصلی ناسا تبدیل خواهد شد و برای همیشه نامش به عنوان نخستین شركت بخش خصوصی كه توانست سفری موفق به ایستگاه را سامان دهد به یاد آورده خواهد شد. اما این موفقیت پشت پرده هیجان‌انگیزی نیز دارد. هزاران نفر از مهندسان، دانشمندان و افراد برجسته حوزه‌های مهندسی و فنی كه میانگین سنی آنها حدود 30 سال است در اطراف معمار اصلي اين شركت، ایلان ماسك در این تجربه تاریخی سهم دارند.ایلان ماسك كه اكنون 40 ساله است كمپانی اسپیس ایكس را دقیقا 10 سال پیش یعنی در تابستان سال 1381 تاسیس كرد. او كه با تاسیس شركت پی‌پال توانسته بود سرمایه لازم را برای این فعالیت به دست آورد قدم به بازی‌اي گذاشت كه پیش از او بازیگران اندكی در آن حضور داشتند. اگر از اكراین و روسیه كه بازمانده فناوری فضایی شوروی هستند بگذریم، تعداد كشورهایی كه تاكنون توانسته‌اند به طور مستقل ماهواره‌ای در مدار زمین قرار دهند به عدد 9 می‌رسد. شوروی ( بعدها روسیه و اكراین)، آمریكا، فرانسه، ژاپن، چین، انگلستان، هند، رژیم اشغالگر قدس و ایران تنها اعضای فعلی این باشگاه اختصاصی هستند. در این بین تعداد كشورهایی كه قابلیت اعزام سفینه سرنشین‌دار به مدار زمین را دارند به عدد 3 كاهش می‌یابد؛ چین، آمریكا و روسیه. در این بین تاكنون تنها 2 كشور روسیه و آمریكا كپسول‌های سرنشین‌دار یا بی‌سرنشین به ایستگاه فضایی بین‌المللی فرستاده‌اند. این فهرست اختصاصی باعث می‌شود هر رقیب تازه‌ای با نگرانی وارد این بازار شود، اما ایلان ماسك و تیم جوانی كه او گردهم آورده بود، توانستند شركت اسپیس‌ایكس را به عنوان عضو جدید این باشگاه‌ فضایی به جهان معرفی كنند. اینك كنار نام این كشورها با همه امكانات مالي و توانمندي‌هاي فناورانه‌شان یك شركت خصوصی با چندصد كارمند و امكانات مالي محدود نیز حضور دارد.روش حرفه‌ای و سرمایه‌گذاری اسپیس‌ایكس و آزمایش‌های اولیه به گونه‌ای بود كه باعث شد ناسا در سال 2008 قراردادی با این شركت برای دوران پس از شاتل‌های خود امضا كند. براساس این توافق‌نامه 3هزار میلیارد تومانی، شركت اسپیس‌ایكس متعهد شد 12 پرواز فضایی به مقصد ایستگاه فضایی برای ناسا انجام دهد. در این پروازها از كپسول دراگون و موشك‌های بالابر فالكون كه هر دو ساخت این شركت است استفاده خواهد شد.زمانی كه باراك اوباما در آغاز دوران زمامداری‌اش برای تبیین سیاست‌های جدید ناسا به كالیفرنیا رفت پیش از سخنرانی معروفش ابتدا از سایت پرتاب آزمایشی موشك فالكون بازدید كرد تا تعهد خود نسبت به موفقیت حضور بخش خصوصي در فعاليت‌هاي فضايي را نشان دهد. با اتكا به این شركت و نمونه‌های مشابهش بود كه ناسا در برنامه جدید خود تصمیم گرفت پس از بازنشسته شدن شاتل‌ها كه در سال گذشته رخ داد دیگر به سراغ پروازهای مداری نرود و روی مقاصد طولانی‌تر سرمایه‌گذاری كند. پرواز به ایستگاه بین‌المللی فضایی به عهده شریك ناسا، یعنی روسیه و بخش خصوصی قرار گرفت.در همان موقع انتقادهای بسیاری در این زمینه وجود داشت و كسی فكر نمی‌كرد اینقدر زود نخستین پرواز آزمایشی به مقصد ایستگاه فضایی بین‌المللی توسط بخش خصوصی انجام شود، اما موفقیت این هفته دراگون نشان داد كه عصر فضايي نويني در راه است. اینك شركت‌های تجاری دیگر به فضا تنها به عنوان بستری برای توریسم فضایی نگاه نمی‌كنند. آنها به دنبال ایفای نقشی در پرواز‌های فضایی هستند و در همین چشم‌انداز است كه ایده شركت‌هایی مانند منابع سیاره‌ای كه اعلام كرده مي‌خواهد به معدنكاري در فضا بپردازد، بیشتر عملی به نظر می‌رسد.

نكته: موفقیت این هفته دراگون نشان داد كه عصر فضايي نويني در راه است. اینك شركت‌های تجاری دیگر به فضا تنها به عنوان بستری برای توریسم فضایی نگاه نمی‌كنند

پرتاب فضاپیمای فالكون كه كپسول‌ فضايي دراگون بر فراز آن با تجهیزات مورد نیاز فضانوردان ایستگاه فضایی پر شده بود، برای شنبه 2 هفته پیش برنامه‌ریزی شده بود، اما شمارش معكوس در آخرین لحظات به دلیل بروز نقصی در سیستم یكی از موتورها معلق ماند. مهندسان اسپیس‌ایكس به سرعت نقص را رفع و موشك را برای پرواز آماده كردند. یكی از سخنگویان ناسا درباره علت چنین سرعت عملی به خبرنگاران گفت: دلیل آن كه اسپیس‌ایكس آنقدر سریع توانست این ایراد را پیدا و آن را رفع كند اين بود كه برخلاف روند رایج در ناسا آنها با پیمانكاران متعددي كه هریك وظیفه طراحی بخش‌هایی از مجموعه را به عهده دارند طرف نبودند.مهندسان آنها آماده بودند و بلافاصله كار را شروع و مشكلات را حل كردند. به این ترتیب فالكون بار دیگر بر سكوی پرتاب قرار گرفت تا بامداد سوم خرداد سفر خود را به سوی ایستگاه فضایی آغاز كند. 3 مركز به طور مستقیم درگیر پروژه بود: مركز فضایی كیپ كندی كه پرتاب از آن صورت می‌گرفت، اتاق فرمان ایستگاه فضایی بین‌المللی و از همه مهم‌تر اتاق فرمان موشك دراگون. در پشت درهای شیشه‌ای این اتاق صدها نفر از كارمندان ایكس پرایز در نیمه‌شب به صف ایستاده بودند تا شاهد اولین پرواز دست‌ساخته خود باشند. مهم‌ترین نگرانی در این زمان پرتاب خود موشك فالكون نبود، چرا كه پیشتر این كار آزمایش شده بود، اما اتفاق مهم در این پرتاب، چند دقیقه‌ای پس از خاموش‌شدن موتورهاي موشك رخ می‌داد؛ زمانی كه كپسول پس از ورود به مدار زمین باید صفحات خورشیدی خود را باز می‌‌كرد. باز شدن موفق صفحات خورشیدی كه نیروی الكتريكي سیستم‌های هدایت و كنترل را تامین می‌كردند مهم‌ترین قدم پرواز در روز اول به شمار می‌رفت. زمانی كه دوربین‌های نصب شده بر بدنه دراگون اندكی پس از رها شدن آن در مدار زمین نشان داد كه چگونه باله‌های خورشیدی این كپسول با موفقیت باز شده است، موج فریادهای شادی در بین اعضای اسپیس‌ایكس طنین‌انداز شد، اما هنوز تا جشن نهایی فاصله زیادی در پیش بود.كپسول فضایی دراگون مطابق برنامه به سمت ایستگاه حركت كرد و سرانجام روز پنجشنبه هفته گذشته به نزدیكی ایستگاه رسید. مرحله الحاق مهم‌ترین بخش این ماموریت بود. ایلان ماسك در این باره به خبرنگاران گفت هزاران مشكل فنی ممكن است به‌رغم همه آزمون‌ها و آزمایش‌ها و محاسبات قبلی رخ دهد. در واقع مشكلی هم رخ داد و یكی از سنسورهای لیزری دچار مشكل شد، اما بلافاصله توانستند مساله را حل كنند. الحاق برخلاف روش رایج در شاتل‌ها یا كپسول‌های سایوز به كمك بازوی روباتیك نصب شده روی عرشه ایستگاه صورت می‌گرفت. این بازو، اژدها را در نزدیكی ایستگاه به دام می‌انداخت و سپس به آرامی‌ آن را به محل الحاق راهنمایی می‌كرد. زمانی كه الحاق با موفقیت صورت گرفت، برگ دیگری از تاریخ عصر فضا ورق خورد؛ اولین محموله فضایی توسطه شركتی خصوصی به مدار زمین و به ایستگاه فضایی بین‌المللی منتقل شده بود.روز بعد فضانوردان ایستگاه درهای محفظه را باز كردند و عملیات انتقال تجهیزات به درون ایستگاه و پركردن كپسول با ابزارها و نتايج آزمایش‌هایی كه باید به زمین بازگردد آغاز شد.فضانوردان از درون كپسول دراگون يك مصاحبه مطبوعاتی را با زمین ترتیب دادند. این كپسول كه در این ماموریت تنها بار به ایستگاه منتقل كرده، به گونه‌ای طراحی شده است كه قابلیت انتقال 7 فضانورد به مدار و بازگرداندن آن به زمین را نیز دارد. مسوولان شركت معتقدند تا كمتر از 3 سال دیگر اولین گروه فضانوردان با دراگون عازم ایستگاه شوند و این كپسول بتواند رسما جایگزینی مطمئن برای شاتل‌ها شود. دراگون پس از پر شدن از ابزارهای ایستگاه به كمك بازوی روباتیك از ایستگاه جدا و در مدار بازگشت قرار می‌گیرد. این كپسول پس از ورود به جو زمین و به سبك كپسول‌های آپولو به كمك چترهای نجات در اقیانوس فرود خواهد آمد. البته در طرح‌هایی كه برای توسعه این كپسول مطرح است ایده فرود سخت یا فرود به كمك موتورهای معكوس‌كننده و روی خشكی نیز دیده شده است.اینك فضا به دوره‌ای وارد شده است كه شركت‌های تجاری حضور خود در آن را سودده می‌بینند. این امر گرچه انتقادهایی را به همراه خواهد داشت، اما واقعیت این است كه از دل رقابت‌های ‌تجاری است كه فرآیند اكتشافات فضایی سرعت می‌گیرد؛ رقابتی كه در میان شرق و غرب در برنامه فضایی شكل گرفت و انسان را به ماه برد. رقابت‌های هیجان‌‌انگیزتر بخش خصوصی اما انسان را در فضا به چه اهدافی خواهد رساند؟





تاريخ : پنج شنبه 11 خرداد 1391برچسب:, | | نویسنده : مقدم |